Karamoja

Afgelopen weekend gingen we op safari naar Kidepo National Park. Onderweg bezochten we de Sipi Falls en gingen we op bezoek bij de Karamoja, een nomadisch volk dat leeft op de savanne in het noordoosten van Oeganda. Zij wonen in rieten hutten, houden vee en leven vrijwel afgesloten van de moderne samenleving. De kleine dorpjes zijn omheind met een ronde, houten afrastering met slechts een opening van zo’n 50 x 70 cm: dan kan de vijand niet zomaar binnenkomen. Eenmaal binnen verdringen mensen zich om bij ons in de buurt te komen. Kinderen worstelen zich naar voren maar als ze ineens vooraan staan schrikken ze van de nabijheid van die exotische, witte lichamen. Oude vrouwen pakken Marte vast en willen haar niet meer loslaten. Niet zij, maar wij zijn hier de bezienswaardigheid.

Het is lang geleden dat ik ergens ben geweest waar de tijd heeft stilgestaan. Ongerept en onontdekt – een aanbeveling die je in allerlei reisgidsen tegenkomt. Terwijl juist op die plekken, hoe afgelegen ook, de beschaving soms teleurstellend dichtbij blijkt: achter de facade van rieten hutjes gaat een hele economie schuil die de toerist bedient – wat wij (die toeristen) maar al  te leuk vinden overigens.

Hier is het anders. Hoe vaak komen hier toeristen, vragen we. Onze gids (zelf Karamojong) vraagt het aan de dorpsbewoners. De meesten blijken wel eens een blanke te hebben gezien, als ze naar de markt gaan in het stadje een paar kilometer verderop. Maar hier, op de savanne, in hun eigen dorp?

De leefomstandigheden zijn schrijnend. Slapen op een mat in de klei, geen riool, elektriciteit of stromend water. De mensen in mijn project hebben dat ook niet, maar wonen wel middenin een samenleving waar anderen dat wel hebben. De Karamoja lijken zich niet bewust van de rest van de wereld, en de welvaart die ze missen. Is armoede dan minder erg?

Wij westerlingen zien meteen mogelijkheden. Kunnen we ze helpen door wat van ze te kopen? Een oudere vrouw had mij al haar ketting aangeboden; ik wil haar daar graag iets voor geven. Dan denk ik nog eens na. Geld geeft mogelijkheden, maar breng ik niet ook het evenwicht in gevaar? Als iemand geld heeft, ontstaat er dan ongelijkheid? Hebzucht, jaloezie?

Het gaat gebeuren. De Karamoja staan al in allerlei reisgidsen – andere dorpen en gemeenschappen zijn al ontsloten voor toeristen. De armoede neemt daardoor wellicht af, hoewel de touroperator er nog altijd het meeste aan verdient. De leefstijl zal veranderen, de verhoudingen onderling ook. Bestaat deze traditionele manier van leven nog over 10, 20, 50 jaar? Ik weet het niet. Maar ik houd mijn geld in m’n zak. Ik zal niet de eerste steen geworpen hebben.