Armoede

Armoede. Sowieso een lastig onderwerp want behoorlijk cultureel bepaald. Je bent zo arm als je omgeving rijk is: bij ons is de bijstand, E 1000 per maand, het laagst haalbare, een modaal salaris is E 2900 pm. Gevoel van armoede stijgt als je geregeld wordt geconfronteerd met mensen die veel meer verdienen. Zo zal je je na een wandeling door Amsterdam Zuid armer voelen dan als je een rondje Geuzenveld doet.

Armoede is in sommige gevallen heel duidelijk, maar veel vaker zeer complex. Wereldwijd noemen we mensen die van minder dan een dollar per dag moeten leven zeer arm. Ik zie dan meteen creperende babies voor me zoals we ze in de 80’s op TV voorgeschoteld kregen. Hier zijn veel mensen die geen dollar per dag te besteden hebben. Maar ik zie het er niet aan af: smetteloos wandelen ze hun hutjes van klei uit en ze hebben altijd te eten. De schone kleren zijn cultuur, wassen doe je vaak en veel. Eten komt uit eigen tuin.

De armoede is hier niet direct levensbedreigend, maar hij is er zeker. Ziektes worden niet behandeld, kinderen gaan niet/nauwelijks of naar een gratis, maar zeer slechte school. Meer dan de allereerste levensbehoeften zit er voor sommige mensen niet in. Terwijl er een gestaag groeiende elite is die zich naar westers voorbeeld kleedt, eet, reist. Vooral in hoofdstad Kampala, maar ook in het rurale gebied waar ik werk zie je steeds meer welgestelde mensen. Een goed teken voor het land, net als de gestage opkomst van TV en internet. Voor de arme sloeber is het echter geen genot, om te zien hoe het ook kan. Het wakkert verlangen en afgunst aan en mensen gaan zich minderwaardig voelen. Ook omdat wij ze arme sloebers noemen trouwens.

Mensen zien mij als een enorm welgestelde wereldburger. En dat ben ik hier ook. Dat ik in Nederland in de onderste inkomensregionen hang maakt dan niks uit. Marte heeft een periode gehad waarin ze me vaak vroeg of wij rijk waren. Altijd zei ik volmondig ja. Omdat ik niet wil dat zij zich ergens zorgen over maakt, maar ook omdat ik, ondanks mijn bescheiden inkomen, dat ook echt vind. Nu we hier rondlopen, en we opeens echt heel rijk zijn, is ze zich zeer bewust van het verschil. “Mama, de mensen hier hebben niet zoveel geld, he?”

Ik wordt vaak gevraagd om geld. Soms heel direct: op straat kwam een (onbekende) jongen naast ons lopen “Would you like to sponsor me?”. Meestal gaat het omslachtiger. Ze vertellen over moeilijkheden in hun leven – kind ziek, vrouw boos, huis niet af – en hopen dan dat je iets geeft. “Just a little something” noemen ze het onschuldig.

Ik vind het waanzinnig moeilijk. Aan de ene kant gaat het om (voor ons) kleine bedragen en ben ik inderdaad rijk, aan de andere kant: ik kan niet iedereen helpen en het voelt niet fijn om steeds als wandelende portemonnee gezien te worden. Liever beslis ik zelf wanneer, wat en aan wie ik het geef. Zo overleed de vader van onze bewaker en had hij geen geld om naar huis te gaan: 60.000 shilling. Meer dan een weekloon en voor hem onhaalbaar. Ik heb het hem direct gegeven, het is nog geen 15 euro, een miniem bedrag voor zoiets belangrijks.

Een van onze chauffeurs stortte eens zijn hart uit over mogelijke malaria bij zijn 6 maanden oude tweeling, de hoge dokterskosten en het salaris dat nog niet betaald was…. Ik leende hem geld. Een maand later hetzelfde verhaal, nu zijn andere zoontje. Dan gaat er bij mij een luik dicht: het gevoel van de wandelende portemonnee steekt op. Blijkbaar ben ik zowel vrijgevig als gierig – een gulle krent.

Marte ziet de verschillen en heeft ermee ingestemd om veel van haar kleren en speelgoed te doneren als we weggaan. Ook ik laat zo veel mogelijk achter. Vrijgevig? Of een goede reden om thuis weer eens te shoppen?